nhưng là thứ sung sướng phập phồng, lo sợ. Họ thinh lặng nhưng tâm hồn họ nổi sóng gió. Rồi nói thanh niên người ta liền nghĩ tương lai.
Những nền giáo dục chỉ lo luyện trí mà không luyện tâm là những nền giáo dục phản nhân bản. Tâm hồn họ tự nhiên cỡi mở. Thấy bạn vui vui, hơi tử tế, hy sinh chút ít, vội cho là bạn tốt.
Trong giới của họ, những người có tuổi khá cao được cái hay là già giặn, kết quả của bao nhiêu lần bị đời bạc đãi, thử thách. Trụy lạc không phải là thuốc trị cô độ, vì cái vui xác thịt không ăn thua gì chứng bịnh tâm thần là cô độc. Tôi có thể sánh cách miễn cưỡng mà tạm đượctính của bạn trai là ký ninh vàng, còntính của bạn gái là ký ninh đường.
Cha rầy họ không học a, b, c họ khóc, nửa giờ sau là họ rong đi chơi và cười như pháo nổ. Brizeux muốn vậy nhưng lại làm thi sĩ. Có khi họ cho thể dục là cực hình, trừ một số chuyện luyện bắp thịt.
Bạn trai có thể thức đ êm trắng vì công việc tinh thần, điều mà bạn gái tự nhiên khó làm và tự nhiên sợ. Trong mối tình đầu, Désirée không yêu ai hơn Nã Phá Luân nhưng vì thấy Nã Phá Luân trắng trợn quăn neo lòng ở bến khác và vì bản lĩnh phục thù, nàng định ủy thác trái tim cho một ai có thể đối đầu với Nã Phá Luân. Hễ thấy ai không tin là họ bất mãn, thấy ai phòng họ chỉ trích.
Có nhiều kẻ khờ dại không biết kính trọng thân xác, thờ lạy các bắp thịt lắm nhưng bôi lọ cho nó bằng những tội lỗi dâm ô. Họ nói nghịch chỉ để nói nghịch thôi. Ngoài ra nguyên nhân trên người ta có thể kể nhiều nguyên nhân khác gây ra tật thủ dâm đơn độc như: bị bịnh ngoài da hiểu là ghẻ hay lác ở cơ quan sinh dục, ở dơ, bị gia truyền dương mai, ít hoạt động.
Không có nó là hỏng hết cuộc đời và gây hại cho muôn họ. Nền giáo dục buổi thiếu thời cho bạn trai nên cótính chất luyện tập (dressage) hơn là bắt ép lĩnh hội những của ăn tinh thần mà họ chưa đủ khả năng thụ nhận. Jean Le Presbytre gọi sự mê sách của các bạn trai mà tôi nói rõ tiểu thuyết ở đây là cơn khủng hoảng.
Dại dột đem tâm tư tiết lộ cho kẻ xấu, đời họ hối hận thiên thu. Họ chỉ biết hăng say hướng về chân trời ngày mai, mà ở đó họ tin tưởng có những gì hay đẹp cần xâm chiếm. Đi kế cạnh nỗi ngại ngùng của bạn trai trước vạn nẻo đường đời, có niềm băn khoăn về lý tưởng gia đình.
Yêu là một bản năng. Họ tấn công thẳng tay hết. Tư tưởng, nói năng, hành động lắm lúc rất hời hợt, nông nỗi ngoài sức ta tưởng tượng.
Nhưng phải khai thác bản năng hướng xã sẵn có trong mình để mình ngày một thành người hợp xã. Họ tìm đủ cách để cắt nghĩa tốt các khuyết điểm. Còn nhiều nguyên nhân khác, nhưng phải chịu nguyên nhân chính là người ta vấp té trong tồi phong bại tục.