Muốn thấy thiên địa đổi đời thì coi cái bếp của họ. Họ ngơ ngác nghe lòng thiếu thốn một cái gì. Các sách báo, phim tuồng, có liên hệ đến tôn giáo đối với họ là bả mía.
Họ không thấy chụp cái dĩa sẽ hỏng cái mâm. Cắt nghĩa cho họ thấy họ cần sức khỏe để xây dựng đời họ. Còn mấy anh đi đâu về ngồi ở trần hút thuốc, hơ lạnh và đợi cơm bữa.
Ai bôn ba mua chuộc mọi thánh công mà không nhận được tình yêu của Tạo hóa, không trả lại tạo hóa bằng tình yêu của mình, phục vụ Ngài và phụng sự nhân loại theo sự chỉ dẫn của những uy quyền đại diện cho Ngài, thì người ấy sau cùng trên tỏ sáng phải tuyệt vọng và chết với bạch thủ trong biển sầu khổ, hối tiếc, oán than. Thú thực với bạn, trong bao nhiêu năm trời lăn lóc với học sinh tôi mến họ lắm. Câu nầy hiệu nghiệm nhất trong nam giới.
Thầy giáo còn xa lạ với tâm hồn tuổi xuân bất mãn họ, mỉa mai về tương lai họ. Trong nhiều trường nam nữ học chung, tôi thấy có nhiều bạn gái lợi dụngtính quãng đại nầy của bạn trai. Họ đặt mình vào một hoàn cảnh bế tắc:
Trái lại nam sinh đa số ưa nghe phân tích, tổng hợp sâu sắc bằng giọng văn hùng biện. Những lời khuyên về kỹ thuật nên để ý đến trình độ sức khỏe nhất là những kẻ thiếu ăn, mất ngủ và bịnh tim. Buồng phổi và khí quản phát triển nhanh khoảng 14 tuổi và lối 18 tuổi đã gần có hình thức nhất định.
Trong nhiều trường nam nữ học chung, tôi thấy có nhiều bạn gái lợi dụngtính quãng đại nầy của bạn trai. Nền giáo dục buổi thiếu thời cho bạn trai nên cótính chất luyện tập (dressage) hơn là bắt ép lĩnh hội những của ăn tinh thần mà họ chưa đủ khả năng thụ nhận. Nên nhớ thuyết dụ chồng hơn là tỏ ra mình khôn hơn chồng.
Họ tấn công thẳng tay hết. Nhận xét nầy chí lý. Bạn trai độ 11, 12 tuổi tuy hay xao lãng vì ham chơi.
Đứng lên, họ đỏ mặt, nói lẹ lẹ và trông ngồi xuống cho rồi. Thế rồi một nụ bầu bí lớn lên. Bị cha mẹ rầy, họ giận không lâu.
Dưới hiên gia đình vợ chồng nên hiểu tâm lý nầy để khỏi hiểu lầm nhau mà hạnh phúc khó bảo đảm. Người yêu của họ phải làm một nạn nhân đóng vai trò của kẻ nghe bất đắc dĩ cho họ. Người bạn trai, khi lương tâm còn trong trắng, chưa đủ quyết định về đời của mình đã phải sinh ra, lớn lên trong bầu uế khí ấy.
Đừng nói những bạn trai thường, nói ngay hạng đê mạc ấy vẫn có lòng tự trọng. Đừng gợi lại những kỷ niệm ghi bóng quả tim, để rót thêm cho nhiều tâm hồn buồn tợ một chén đầy, một giọt nước khiến cho tâm hồn khổ đau. Bây giờ lúc nhân cách lớn mạnh, ai nói năng, có thái độ khinh rẻ, bạn trai bất mãn vì thấy lòng tự ái bị tổn thương.